Η κατάθλιψη στην εφηβεία είναι ένα σοβαρό πρόβλημα ψυχικής υγείας που προκαλεί ένα επίμονο αίσθημα θλίψης και απώλειας ενδιαφέροντος για δραστηριότητες. Επηρεάζει τον έφηβο ή την έφηβη στο πώς σκέφτεται, αισθάνεται και συμπεριφέρεται και μπορεί να προκαλέσει συναισθηματικά, λειτουργικά και σωματικά ζητήματα. Αν και η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί ανά πάσα στιγμή στη ζωή μας, τα συμπτώματα της μπορεί να διαφέρουν μεταξύ εφήβων και ενηλίκων.
Ζητήματα όπως η επίδραση από τους συνομηλίκους, οι ακαδημαϊκές προσδοκίες και οι αλλαγές στο σώμα κατά την ανάπτυξη, μπορούν να φέρουν πολλά σκαμπανεβάσματα στους εφήβους. Αλλά για μερικούς εφήβους, η πεσμένη διάθεση μπορεί να είναι κάτι παραπάνω από προσωρινά συναισθήματα. Ίσως είναι είναι ένα σύμπτωμα κατάθλιψης.
Η κατάθλιψη στην εφηβεία δεν είναι αδυναμία ή κάτι που μπορεί να ξεπεραστεί μόνο με τη θέληση του ατόμου. Μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες και απαιτεί μακροχρόνια θεραπεία. Για τους περισσότερους εφήβους, τα συμπτώματα της κατάθλιψης ανακουφίζονται και κατ΄επέκταση θεραπεύονται με ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή, αν κριθεί απαραίτητη.
Συμπτώματα της κατάθλιψης στην εφηβεία
Τα συμπτώματα όσον αφορά την κατάθλιψη στην εφηβεία περιλαμβάνουν μια αλλαγή από την προηγούμενη κατάσταση, στάση και συμπεριφορά του εφήβου, η οποία μπορεί να προκαλέσει σημαντική δυσφορία και δυσλειτουργία στο σπίτι, στο σχολικό περιβάλλον, στην κοινωνική ή και σε άλλους τομείς της ζωής του. Τα συμπτώματα, επίσης, μπορεί να ποικίλουν σε μορφή και σε ένταση.
Συναισθηματικές αλλαγές
Είναι, λοιπόν, σημαντικό να είμαστε προσεκτικοί με τις συναισθηματικές αλλαγές των εφήβων μας, όπως:
- Αισθήματα θλίψης, που μπορεί να περιλαμβάνουν ξεσπάσματα κλάματος, χωρίς προφανή λόγο
- Απογοήτευση ή συναισθήματα θυμού, ακόμη και για ασήμαντα πράγματα
- Αίσθημα κενού ή απελπισίας
- Ευερεθιστότητα
- Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης σε δραστηριότητες που μέχρι πρότινος είχαν
- Απόσυρση ή συγκρουσιακότητα εντός του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Ενοχικά συναισθήματα
- Απαξίωση του εαυτού
- Εμμονική ενασχόληση με αποτυχίες του παρελθόντος ή υπερβολική αυτοκριτική
- Υπερευαισθησία στην απόρριψη ή στην αποτυχία και ανάγκη για συνεχή επιβεβαίωση
- Πτώση συγκέντρωσης, προσοχής, μνήμης και δυσκολία λήψης αποφάσεων
- Συνεχής αίσθηση ότι η ζωή και το μέλλον είναι δυσοίωνα και μάταια
- Συχνές σκέψεις θανάτου, αυτοκαταστροφικότητας ή αυτοκτονίας
Συμπεριφορικές αλλαγές
Χρειάζεται να δώσουμε προσοχή σε αλλαγές της συμπεριφοράς των εφήβων, όπως:
- Έντονη κόπωση και απώλεια ενέργειας
- Αϋπνία ή υπερβολικές ώρες ύπνου
- Αλλαγές στην όρεξη: μειωμένη όρεξη και απώλεια βάρους ή αυξημένη όρεξη και βάρος
- Χρήση ναρκωτικών ουσιών ή κατάχρηση αλκοόλ
- Ταραχή, ανησυχία και αεικινησία: π.χ. περπάτημα “πάνω-κάτω”, συνεχής κίνηση των δακτύλων ή των χεριών, αδυναμία να μείνει ακίνητος/η
- Αργή σκέψη, ομιλία ή κίνηση του σώματος
- Συχνά παράπονα για ανεξήγητους πόνους στο σώμα και πονοκεφάλους, που μπορεί να περιλαμβάνουν συχνές ιατρικές επισκέψεις
- Κοινωνική απομόνωση
- Κακή σχολική επίδοση ή συχνές απουσίες από το σχολείο, συγκριτικά με το παρελθόν
- Λιγότερη προσοχή στην προσωπική υγιεινή ή εμφάνιση
- Εκρήξεις θυμού, ταραχοποιητικές ή επικίνδυνες συμπεριφορές ή άλλες εκδραματίσεις
- Αυτοτραυματισμός: π.χ. κόψιμο ή κάψιμο του δέρματος, υπερβολικά piercing ή τατουάζ
- Σχεδιασμός αυτοκτονικού πλάνου ή απόπειρα αυτοκτονίας
Τι είναι φυσιολογικό και τι όχι
Είναι αλήθεια πως είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς τις διαφορές μεταξύ των αναμενόμενων συναισθηματικών και συμπεριφορικών σκαμπανεβασμάτων και των καταθλιπτικών συμπτωμάτων των εφήβων. Γι΄αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό να συζητάμε και να επικοινωνούμε με τους εφήβους μας. Μέσω της αλληλεπίδρασης, προσπαθήστε να εκτιμήσετε εάν φαίνεται ο έφηβος ικανός να διαχειριστεί τα δύσκολα συναισθήματα ή εάν η ζωή του φαίνεται πνιγηρή και μάταιη.
Πότε πρέπει να επισκεφθεί κανείς ειδικό
Εάν παρατηρείτε ότι τα καταθλιπτικά συμπτώματα έχουν μεγάλη διάρκεια και κάνουν το έφηβο παιδί δυσλειτουργικό ή έχετε ανησυχίες για αυτοκτονικό ιδεασμό ή για παρακινδυνευμένες για τη ζωή του συμπεριφορές, μιλήστε σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας (παιδοψυχίατρο ή ψυχολόγο), εκπαιδευμένο στην ψυχολογία εφήβων. Ο οικογενειακός σας γιατρός, ο παιδίατρος σας ή το σχολικό πλαίσιο του παιδιού σας, είναι μερικά από τα μέρη που μπορείτε να ρωτήσετε για να σας συστήσουν κάποιον, αν δε γνωρίζετε ήδη που να απευθυνθείτε. Επιπρόσθετα, υπάρχουν δημόσιες δομές ή δωρεάν τηλεφωνικές γραμμές στις οποίες μπορείτε να απευθυνθείτε για παροχή βοήθειας σε εσάς του γονείς και στο παιδί.
Τα συμπτώματα της κατάθλιψης, το πιο πιθανό, δεν μπορούν να βελτιωθούν από μόνα τους. Μάλιστα μπορεί να επιδεινωθούν ή να οδηγήσουν σε άλλα προβλήματα, εάν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως.
Εάν είσαι έφηβος και νομίζεις ότι μπορεί να έχεις κατάθλιψη, ή αν έχεις έναν φίλο ή συμμαθητή που μπορεί να έχει, μη διστάζεις να ζητήσεις βοήθεια. Μίλησε τώρα σε ένα ενήλικα της εμπιστοσύνης σου, π.χ. στον γονιό σου, στη θεία σου, σε έναν καθηγητή σου, σε προπονήτριά σου, σε έναν γιατρό ή όποιον άλλον εμπιστεύεσαι.
Οι αιτίες της κατάθλιψης στην εφηβεία
Δεν είναι γνωστό τι ακριβώς προκαλεί την κατάθλιψη, αλλά μπορεί να εμπλέκονται διάφορα ζητήματα. Αυτά περιλαμβάνουν:
Τη χημεία του εγκεφάλου: Με απλά λόγια, νευροδιαβιβαστές είναι φυσικές χημικές ουσίες του εγκεφάλου που μεταφέρουν σήματα από ένα μέρος σε άλλο του εγκεφάλου και του σώματος. Όταν αυτές οι χημικές ουσίες παρουσιάζουν ανωμαλίες ή έχουν υποστεί βλάβη, η λειτουργία των νευρικών υποδοχέων και των νευρικών συστημάτων αλλάζει, οδηγώντας σε κατάθλιψη.
Τις ορμονικές αλλαγές: Οι αλλαγές στην ισορροπία των ορμονών του σώματος μπορεί να εμπλέκονται στην πρόκληση ή την πυροδότηση της κατάθλιψης.
Τα κληρονομικά χαρακτηριστικά: Η κατάθλιψη είναι πιο συχνή σε άτομα των οποίων οι συγγενείς, όπως ένας γονέας ή ο παππούς, έχουν επίσης κατάθλιψη.
Το τραύμα στην πρώιμη παιδική ηλικία: Τραυματικά γεγονότα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, όπως η σωματική ή λεκτική κακοποίηση και η απώλεια του γονέα, μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στον εγκέφαλο που κάνουν ένα άτομο πιο ευαίσθητο στην κατάθλιψη.
Τα μαθημένα μοτίβα αρνητικής σκέψης: Η κατάθλιψη στην εφηβεία μπορεί να συνδέεται με τη μάθηση του αισθήματος της αβοηθησίας, αντί της ικανότητας να βρει κανείς λύσεις μπροστά στις προκλήσεις της ζωής.
Παράγοντες κινδύνου
Πολλοί παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ή ενεργοποίησης της κατάθλιψης των εφήβων, όπως:
- Ζητήματα που επηρεάζουν αρνητικά την αυτοεκτίμηση, όπως παχυσαρκία, προβλήματα με συνομηλίκους, μακροχρόνιος σχολικός εκφοβισμός ή ακαδημαϊκά προβλήματα
- Αν ο έφηβος έχει υπάρξει μάρτυρας βίας, όπως η σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση
- Άλλες παθήσεις της ψυχικής υγείας, όπως η διπολική διαταραχή, η διαταραχή άγχους, η διαταραχή προσωπικότητας και η ανορεξία ή η βουλιμία
- Μαθησιακές δυσκολίες ή διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)
- Συνεχείς σωματικοί πόνοι ή κάποιο χρόνιο σωματικό νόσημα ή αναπηρία
- Ορισμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ή της ιδιοσυγκρασίας, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η υπερβολική εξαρτητικότητα, η σκληρή αυτοκριτική ή απαισιοδοξία
- Κατάχρηση αλκοόλ, τσιγάρου και ναρκωτικών ουσιών
- Αν ο έφηβος είναι ομοφυλόφιλος, αμφιφυλόφιλος ή διαφυλικός σε ένα μη υποστηρικτικό περιβάλλον
- Το οικογενειακό ιστορικό και τα προβλήματα με την οικογένεια ή άλλους μπορεί επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο κατάθλιψης του εφήβου σας, όπως:
- Έχοντας γονέα, παππού ή γιαγιά ή άλλο συγγενή εξ αίματος με κατάθλιψη, διπολική διαταραχή ή εξαρτημένος από αλκοόλ ή άλλες ουσίες
- Έχοντας ένα μέλος της οικογένειας που διέπραξε αυτοκτονία
- Έχοντας μια δυσλειτουργική ή συγκρουσιακή οικογένεια
- Έχοντας βιώσει πρόσφατα αγχωτικά γεγονότα ζωής, όπως διαζύγιο των γονέων, θάνατο αγαπημένου προσώπου ή στρατιωτική θητεία
Επιπλοκές
Η κατάθλιψη του εφήβου που δεν έχει λάβει ή δε λαμβάνει θεραπεία, μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματικά, συμπεριφορικά και σωματικά προβλήματα, επηρεάζοντας κάθε τομέα της ζωής του. Οι επιπλοκές που σχετίζονται με την εφηβική κατάθλιψη μπορεί να περιλαμβάνουν, για παράδειγμα:
- Κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών
- Εθισμός στο διαδίκτυο
- Τζόγος
- Σχολικά/ακαδημαϊκά προβλήματα
- Οικογενειακές συγκρούσεις και δυσκολίες στις σχέσεις
- Εμπλοκή με το νόμο
- Συχνά ατυχήματα και τραυματισμοί
- Απόπειρες αυτοκτονίας ή αυτοκτονία
Πρόληψη
Δυστυχώς, σίγουρος τρόπος για την πρόληψη της κατάθλιψης στην εφηβεία δεν υπάρχει. Ωστόσο, υπάρχουν στρατηγικές που μπορεί να βοηθήσουν. Ενθαρρύνετε, λοιπόν, τον έφηβο σας να:
- Λάβει μέτρα για να ελέγξει το άγχος του, να αυξήσει την ψυχική του ανθεκτικότητα και να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του, με σκοπό να μπορεί να διαχειρίζεται τα εκάστοτε ζητήματα, όταν προκύπτουν
- Δημιουργήσει ένα υποστηρικτικό δίκτυο (φιλικό και κοινωνικό), στο οποίο θα νιώθει ασφαλής να απευθύνεται και σε καταστάσεις κρίσεις
- Λάβει θεραπεία το νωρίτερο δυνατό, αν δει κάποιο σημάδι, προλαμβάνοντας την επιδείνωση της κατάθλιψης
- Απομυθοποιήσει το στίγμα της ψυχικής υγείας και να μη ντρέπεται να ζητά βοήθεια
- Να μείνει σε συνεχιζόμενη θεραπεία, εάν συνίσταται, ακόμη και μετά την ανακούφιση των συμπτωμάτων, με σκοπό να αποτρέψει την υποτροπή των καταθλιπτικών συμπτωμάτων
Η ομάδα του www.allaboutparents.gr
Διάβασε πρώτος όλα τα θέματα του iPop.gr στο Google News
